Tweet
Iz prošlosti Zaplanja: Hajdučki otpor zulumu
• Pre konačnog istorijskog oslobođenja Zaplanja od Turaka (1878. godine) dejstvovalo je mnoštvo hajdučkih družina • Dina Petrović, Zdravko Ljoljinski, Krsta Marinković i vojvoda Burča najpoznatije hajdučke vođe • Osećajući veliki gnev u narodu i svoj skorašnji odlazak Turci popustili u teroru pa čak davali i specijalne povlastice viđenijim Srbima
Nakon talasa osvetnčkog terora zbog ustanka koji su Srbi u širem području Niša (obuhvatajući i celo Zaplanje) podigli 1841. godine mnoga sela u ovom kraju su opustela, a dosta preplašenog naroda sklonilo se preko granice kod Aleksinca u slobodnu Kneževinu Srbiju. Silom prilika sa njima je otišao i veći deo vođa ustanka, ali je jedan deo odlučio da ostane na području Zaplanja i da na svoj način produži otpor protiv turskog zuluma.
Prema istraživanju dr Vladimira Stojančevića jedan turski zapis govori „da je avgusta 1842. godine odred od tri hiljade Turaka gonio do uništenja „bandu“ od 300 ljudi (mahom ustanika iz 1841. godine). Oni koji su pohvatani mahom su bili pobijeni a njihove glave su izvešane na bedemima niške tvrđave“. Ipak u narednih tridesetak godina slobodarski plamen Zaplanja održavalo je mnoštvo hajdučkih družina kojih su se Turci i te kako plašili i ne retko sklanjali im se s puta.
Dina Bradil uništava Babički saraj
Svakako najpoznatiji hajduk u ono vreme bio je Dina Petrović (Dina Bradil, Dina Stambolija) koji je sam ili sa družinom delovao iz Gornjeg Barbeša. Iz zapisa i kazivanja o njemu poznato je da je bio učesnik ustanka iz 1841. godine, da je imao brojnu družinu i mnoge jatake. Pa čak i to da se skoro bezbedno kretao na širem području Seličevice siguran da ga niko neće izdati. U svakom selu imao je dobro organizovane grupe. Njegova najpoznatija (zapisana) akcija je blo uništavanje Babičkog saraja i likvidiranje njegovog gospodara. Taj turski zulumćar je naime zahtevao da baš iz Dinine familije jedna devojka bude isporučena u njegov saraj. Po ranije sačinjenom planu Dinin sin Spasa u lažnom lovu u Seličevici ubija tog zulumćara. Ali u dva navrata njegova družina ne uspeva da napadne Turke u Babičkom. Tek kada ih je Dina Petrović poveo u napad to tursko zulumćarsko leglo biva uništeno a Turci su kasnije – zbog sramote – odustali od istrage a narodu zabranili da o tom događaju bilo šta priča. Dina Bradil je učestvovao i u konačnom oslobođenju Zaplanja od Turaka. Umro je 1895. godine.
Hajduk Zdravko Ljoljinski iz Gornjeg Barbeša se odmetnuo posle pokušaja otmice njegove ćerke od strane jednog turskog zulumćara. Nekoliko godina, pomagan od naroda, u svakoj prilici susretao je Turke ubijao ih i otimao im robu. Za nevolju posle jedne izdaje Turci ga hvataju kod Vilandrice i nakon pokušaja bega ubijaju. Nekoliko godina pred oslobođenje iz Gornjeg Barbeša je delovao i Krsta Marinković kojeg je skoro isti razlog, kao i Zdravka Ljoljinskog, odveo u hajduke.
Kad god je bilo prilike tukao je Turke jurišajući iz svojih skrovišta. Familija i seljani godinama su ga „čuvali“ od Turaka. Ipak nakon jedne izdaje Turci ga hvataju (dok je igrao u kolu!) i poteraju za Niš. On međutim kao izuzetno snažan i okretan sa vezanim rukama(!) uspeva da im umakne, vrati se na Seličevicu, a potom prebegne u Srbiju i kasnije kao borac uđe u slobodno Zaplanje 1878. godine.
Spahije bez spahiluka
Veliki ugled u narodu imao je Vojvoda Burča iz Bogdanovca koji je dejstvovao po Suvoj planini. Još kao ustanički vođa iz 1841. godine zagorčavao je život turskim zulumćarima. Glavno uporište njegove hajdučke družine bio je Veliki Krčimir. Ipak pre oslobođenja Zaplanja gine u jednom sukobu. Po ovom slavnom hajduku i vojvodi jedan klanac na Suvoj planini i danas nosi njegovo ime.
Po pouzdanim narodnim kazivanjima velike hajdučke podvige činio je i Žuti Janko iz Gornjeg Barbeša koji je tukao Turke ponajviše u delu Zaplanja prema Južnoj Moravi.
Po selima oko Gornjeg Dušnika hajdukovao je neki Milenko koji je bio „strah i trepet“ za Turke. Hajduk Petko iz Zavidinca odmetnuo se nakon likvidiranja spahije – zulumćara iz tog sela na području Zaplanja, delovao je sve do oslobođenja, kada se vraća u rodno mesto.
U narodu je očuvana i uspomena na hajduk Vlajka koji je krstario selima Gornjeg Zaplanja napadajući turske karavane. Veliki protivnik, bundžija i organizator raznih akcija bio je sveštenik Nikola iz Velikog Krčimira koji je imao oružane grupe (slično kao Dina Bradil) u selima Gornjeg Zaplanja.
Razmere odbrambene hajdučije nagnale je Turke da popuste u teroru. Oni su počeli čak da daju i posebne povlastice Srbima sa kojima su lepo živeli. Ipak većina spahija zazirala je od obilazaka svojih sela (spahiluka)!
Živeli su u Nišu a naoružane čete ubirale su danak za njih. Čak je osam sela Zaplanja dočekalo oslobođenje bez spahija. To su već bili jasni znaci da će uskoro sa ovog prostora konačno nestati turskog zuluma.
Tekst „ Hadučki otpor zulumu“ autora Novice Stefanovića objavljen je u Zaplanjskim novinama 10. aprila 1996. godine.
• Pre konačnog istorijskog oslobođenja Zaplanja od Turaka (1878. godine) dejstvovalo je mnoštvo hajdučkih družina • Dina Petrović, Zdravko Ljoljinski, Krsta Marinković i vojvoda Burča najpoznatije hajdučke vođe • Osećajući veliki gnev u narodu i svoj skorašnji odlazak Turci popustili u teroru pa čak davali i specijalne povlastice viđenijim Srbima
Nakon talasa osvetnčkog terora zbog ustanka koji su Srbi u širem području Niša (obuhvatajući i celo Zaplanje) podigli 1841. godine mnoga sela u ovom kraju su opustela, a dosta preplašenog naroda sklonilo se preko granice kod Aleksinca u slobodnu Kneževinu Srbiju. Silom prilika sa njima je otišao i veći deo vođa ustanka, ali je jedan deo odlučio da ostane na području Zaplanja i da na svoj način produži otpor protiv turskog zuluma.
Prema istraživanju dr Vladimira Stojančevića jedan turski zapis govori „da je avgusta 1842. godine odred od tri hiljade Turaka gonio do uništenja „bandu“ od 300 ljudi (mahom ustanika iz 1841. godine). Oni koji su pohvatani mahom su bili pobijeni a njihove glave su izvešane na bedemima niške tvrđave“. Ipak u narednih tridesetak godina slobodarski plamen Zaplanja održavalo je mnoštvo hajdučkih družina kojih su se Turci i te kako plašili i ne retko sklanjali im se s puta.
Dina Bradil uništava Babički saraj
Svakako najpoznatiji hajduk u ono vreme bio je Dina Petrović (Dina Bradil, Dina Stambolija) koji je sam ili sa družinom delovao iz Gornjeg Barbeša. Iz zapisa i kazivanja o njemu poznato je da je bio učesnik ustanka iz 1841. godine, da je imao brojnu družinu i mnoge jatake. Pa čak i to da se skoro bezbedno kretao na širem području Seličevice siguran da ga niko neće izdati. U svakom selu imao je dobro organizovane grupe. Njegova najpoznatija (zapisana) akcija je blo uništavanje Babičkog saraja i likvidiranje njegovog gospodara. Taj turski zulumćar je naime zahtevao da baš iz Dinine familije jedna devojka bude isporučena u njegov saraj. Po ranije sačinjenom planu Dinin sin Spasa u lažnom lovu u Seličevici ubija tog zulumćara. Ali u dva navrata njegova družina ne uspeva da napadne Turke u Babičkom. Tek kada ih je Dina Petrović poveo u napad to tursko zulumćarsko leglo biva uništeno a Turci su kasnije – zbog sramote – odustali od istrage a narodu zabranili da o tom događaju bilo šta priča. Dina Bradil je učestvovao i u konačnom oslobođenju Zaplanja od Turaka. Umro je 1895. godine.
Hajduk Zdravko Ljoljinski iz Gornjeg Barbeša se odmetnuo posle pokušaja otmice njegove ćerke od strane jednog turskog zulumćara. Nekoliko godina, pomagan od naroda, u svakoj prilici susretao je Turke ubijao ih i otimao im robu. Za nevolju posle jedne izdaje Turci ga hvataju kod Vilandrice i nakon pokušaja bega ubijaju. Nekoliko godina pred oslobođenje iz Gornjeg Barbeša je delovao i Krsta Marinković kojeg je skoro isti razlog, kao i Zdravka Ljoljinskog, odveo u hajduke.
Kad god je bilo prilike tukao je Turke jurišajući iz svojih skrovišta. Familija i seljani godinama su ga „čuvali“ od Turaka. Ipak nakon jedne izdaje Turci ga hvataju (dok je igrao u kolu!) i poteraju za Niš. On međutim kao izuzetno snažan i okretan sa vezanim rukama(!) uspeva da im umakne, vrati se na Seličevicu, a potom prebegne u Srbiju i kasnije kao borac uđe u slobodno Zaplanje 1878. godine.
Spahije bez spahiluka
Veliki ugled u narodu imao je Vojvoda Burča iz Bogdanovca koji je dejstvovao po Suvoj planini. Još kao ustanički vođa iz 1841. godine zagorčavao je život turskim zulumćarima. Glavno uporište njegove hajdučke družine bio je Veliki Krčimir. Ipak pre oslobođenja Zaplanja gine u jednom sukobu. Po ovom slavnom hajduku i vojvodi jedan klanac na Suvoj planini i danas nosi njegovo ime.
Po pouzdanim narodnim kazivanjima velike hajdučke podvige činio je i Žuti Janko iz Gornjeg Barbeša koji je tukao Turke ponajviše u delu Zaplanja prema Južnoj Moravi.
Po selima oko Gornjeg Dušnika hajdukovao je neki Milenko koji je bio „strah i trepet“ za Turke. Hajduk Petko iz Zavidinca odmetnuo se nakon likvidiranja spahije – zulumćara iz tog sela na području Zaplanja, delovao je sve do oslobođenja, kada se vraća u rodno mesto.
U narodu je očuvana i uspomena na hajduk Vlajka koji je krstario selima Gornjeg Zaplanja napadajući turske karavane. Veliki protivnik, bundžija i organizator raznih akcija bio je sveštenik Nikola iz Velikog Krčimira koji je imao oružane grupe (slično kao Dina Bradil) u selima Gornjeg Zaplanja.
Razmere odbrambene hajdučije nagnale je Turke da popuste u teroru. Oni su počeli čak da daju i posebne povlastice Srbima sa kojima su lepo živeli. Ipak većina spahija zazirala je od obilazaka svojih sela (spahiluka)!
Živeli su u Nišu a naoružane čete ubirale su danak za njih. Čak je osam sela Zaplanja dočekalo oslobođenje bez spahija. To su već bili jasni znaci da će uskoro sa ovog prostora konačno nestati turskog zuluma.
Tekst „ Hadučki otpor zulumu“ autora Novice Stefanovića objavljen je u Zaplanjskim novinama 10. aprila 1996. godine.
ljam te i nastavi jer je ovo takođe veoma interesantna tema.
Komentar